Clickertraining
Clickertraining
Onderstaand 'stuk' is reeds eerder verschenen in "De Flugrit" van IJslandervereniging 'Hestagaman' en heeft ook op de website gestaan van genoemde vereniging. Gezien de website in opzet is gewijzigd en een aantal onderdelen zijn komen te vervallen, plaats ik het nu hier.
De aanleiding:
Zo’n 9 jaar geleden kocht ik, gezien “mijn” ruin Lýsingur in beslag was genomen door mijn dochter Therra, de jonge merrie Síða frá Skjalaritara. Wildkleur bruin bont en 4,5 jaar oud. Onbeleerd en een 4-ganger. Ik was best wel bang voor het inrijden want het was voor mij de eerste keer! Het plan was om haar, als ze eenmaal zadelmak was en wist wat stap, draf en galop was, door te laten rijden bij een trainer. Mijn stalgenoten verklaarden me voor gek en overtuigden mij dat ik het best zelf kon. De fokker van Síða (later werd ze, en is ze nog steeds, een zeer goede vriendin!) leende mij het boek: Clickertraining voor Paarden van Barbara Schöning. Een praktische eerste introductie in de wereld van Clickertraining. Een Clicker is een klein kunststoffen doosje met aan de bovenkant een metalen stripje er in die, als je er met de duim op drukt een klik geluid maakt à la de metalen klik kikkers waar we vroeger mee speelden! (Een hele generatie krabt zich nu op het hoofd en vraagt zich af waar ik het in vredesnaam over heb!... ).
Hoe werkt het:
Clickertraining leert het paard dat hij na een klik van de clicker of bijvoorbeeld een vaste klank (Inge Teblick gebruikt bijvoorbeeld in een later stadium van de training de klank “X”) een beloning krijgt. Dit is vaak, vooral in het begin van de training, voedsel (biksjes, stukken wortel, stukken appel enz). Een Clickertrainer heeft dan ook bijna altijd voedsel in de jaszakken of indien het heel warm is een buidel om de middel! Maar het kan ook wegnemen van druk zijn of bij hele jonge veulens een kriebeltje. Net waarvoor het paard wíl werken. De klik wordt het “Goed gedaan! of That’s it!” signaal. De trainer klikt op HET MOMENT dat het paard het gewenste gedrag vertoont. Dus niet als het paard het nog moet doen of als het paard het al gedaan heeft, maar tijdens! Na de klik (waarmee je zegt: “goed gedaan, kom je beloning maar halen”) volgt dus altijd een beloning. Doordat het paard weet dat er na een klik een beloning volgt zal het paard zijn best doen om de klik te gaan verdienen! Hij zal het gewenste gedrag vaker gaan vertonen. Het paard wil immers niets liever dan zijn trainer aan het klikken krijgen. Hij is aan het leren hoe hij de “voedselautomaat” het snelst op gang kan brengen. Wie traint nou eigenlijk wie?
Je kunt met een klik precies aangeven op welk moment het paard iets doet wat “goed” is. Het zogenaamde “kwartje” valt op deze manier veel sneller. De communicatie met het paard verloopt zo beter en in no time wordt de “woordenschat” tussen trainer en paard groter. Het is dus ook mogelijk om “toevallig” gedrag te klikken. Bijvoorbeeld; als een paard na het rollen op wil gaan staan drukt hij zichzelf vaak op tot staan door de voorbenen te strekken. Het lijkt dan dat het paard zit. Dit is hét moment om het commando “ZIT” te roepen en meteen te klikken! (Hetzelfde geldt voor buigen, rollen, liggen enz.). Verbaasd vraagt het paard zich de eerste keer af wat hij nu weer voor briljants gedaan heeft om de klik te verdienen, maar het paard is niet dom en zal proberen de situatie waarin hij de klik verdiende te herhalen.
Dit is dan tevens een waarschuwing. Een clicker getraind paard staat bij de lessen onder het zadel na een klik direct stil om zijn beloning in ontvangst te nemen. Het is niet slim om een paard tot stoppen te bewegen door te klikken als het op hol is geslagen. Het paard leert zo dat “op hol slaan” wellicht een goed idee is. Je verwerft er immers kliks mee!
Je bepaalt voor je aan de les begint wát je je paard wilt leren. Hak vervolgens de weg naar het uiteindelijke doel in kleine stukjes en leg het in kleine stapjes aan het paard uit. Op het moment dat het paard “in de goede richting zit” klik je en de beloning volgt. Het paard zal het gedrag waarvoor je klikte gaan herhalen in de hoop meer kliks los te krijgen! Langzaam aan werk je toe aan de “fijn afstelling” van een oefening totdat het paard de oefening helemaal onder de knie heeft.
In het begin klik je vaak en in de loop van een traject klik je wanneer een gedrag mooier of sneller komt op commando. En nog later in de training eens in de zoveel keer dat een oefening goed wordt uitgevoerd.
Werken met voedsel maakt paarden opdringerig?:
Vaak wordt gedacht dat het belonen met voedsel opdringerige paarden oplevert. Het tegendeel is echter waar. Het paard voert een opdracht uit en doet hij het goed dan krijgt het paard op het “moment suprème” een klik en daarop volgt een beloning. De trainer verstrekt de beloning in de hand met zijn arm gestrekt van het lichaam af. Liefst zo (bijvoorbeeld ter hoogte van de borst van het paard) dat het paard een stap naar achteren moet doen om de beloning in ontvangst te nemen. Neus in de zakken levert niets op. Ongewenst gedrag wordt immers genegeerd. Op gepaste afstand stilstaan zou nog wel een klik op kunnen leveren en ook dat leert een paard snel!
Het komt wel voor dat een paard wel opdringerig is bij aanvang van de training en dan is het tijd om de regels vast te stellen. Verdwijnt het gedrag niet dan is het aan de trainer te wijten dat hij/zij inconsequent is geweest en niet duidelijk genoeg bij het vaststellen van de regels.
De praktijk:
De eerste pogingen om clickertraining in de praktijk toe te passen verliepen bij de training van Sída zeer voorspoedig. Eerst de clikcer “laden”. Het paard moet eerst leren dat na een klik een beloning volgt. Dat kan door naast het hoofd te staan en te klikken en direct te belonen of bijvoorbeeld de hand laten volgen en bij aanraken klik en beloning. Na het laden (het paard laat meteen zien dat hij weet dat een klik een beloning betekent door direct te gaan kijken wáár zijn beloning blijft na een klik!) kan de clickertraining echt gaan beginnen; voorwerpen volgen en aanraken, buigen, wijken voor druk, gangen op verbale commando’s, stil staan bij het opstijgen, achterwaarts, wendingen om de voor en achterhand enz. enz. Síða deed alles volgens het boekje en deed haar uiterste best om kliks te verdienen.
Natuurlijk heb ik ook fouten gemaakt. Als je het paard leert om het voorbeen tot onder de kin op te tillen (in tölt póse) met het verbale commando “voet”, dan moet je niet raar staan te kijken dat je de eerst volgende keer dat je bij het hoef uitkrabben een knie tegen je hoofd krijgt als je “geef voet” zegt! Het commando is inmiddels “been”! En het is best moeilijk geweest om bepaald gedrag te negeren als het spontaan werd aangeboden. Síða ging, als ik even bij haar ging kijken in de wei, heel demonstratief staan met haar voorbeen gebogen onder haar kin! Met gebogen hoofd alsof ze als Salinero aan de teugel liep. Kijk baasje! Hallo, heb je me wel gezien! KIJK! Ik doe “been” onder mijn kin! Joehoe… iemand thuis! Hé jij daar! Tussendoor nog even stampend…. KLIK dan!!!!. Zie dan maar dat je niet toegeeft en toch, tegen beter weten in, klikt….
Het verlangen naar meer informatie en mogelijke toepassingen begon te groeien. Dus bood de fokker mij het boek “The click that teaches/ A step by step guide in pictures” van Alexandra Kurland te leen aan. Een stap voor stap handleiding (in het engels) met vele oefeningen en foto’s! Een aanrader voor de mensen die geïnteresseerd zijn in deze trainingsmethode. Síða werd steeds alerter onder het rijden en ze ging heel erg goed. Buiten superbraaf! Oortjes gespitst voor het geval er een klik zou volgen! Helaas wilde de tölt maar niet lukken. Zo’n 9 maanden onder het zadel reden we tijdens een buitenrit achter Kvíka, de fanatieke tölter van stalgenoot Macliza. Sída besloot onder het rijden het ritme van Kvíka’s ijzers op de weg over te nemen en op een gegeven moment töltte ze in hoog tempo vrolijk mee! KLIK! Natuurlijk ging Síða vol in de ankers om haar beloning in ontvangst te nemen. Een sliding stop! Een mega beloning was haar deel! Daarna leek ze te denken dat het aparte ritme mij toch wel heel erg blij maakte en ze bood de tölt hierna vaak spontaan aan. Later ook op commando. Eerst een klik na een paar passen tölt, dan een klik na vijf passen en na verloop van tijd een klik na een hele straat, weg, kilometer enz.. De tölt zat er ingeklikt….
Nu ruim 5 jaar later zijn er hier op stal al veel jonge paarden ingereden met behulp van clickertraining. Ook wordt clickertraining gebruikt bij het halstermak maken, meelopen en trailerladen van veulens. Ook braaf zijn bij de dierenarts en hoefsmid wordt geclickerd. Het is ook voor een veulen veel sneller duidelijk wat het nou is wat je van hem/haar wilt!
Leesvoer:
Inge Teblick
Grondwerk met paarden,
van spelen tot gymnastiseren
Alexandra Kurland
The click that teaches/ A step by step guide in pictures
The click that teaches/ Riding with the clicker
Barbara Schöning
Clickertraining voor paarden